Bijlagen niet ter vaststelling (GS begroting 2026)

De culturele infrastructuur is sterk en toegankelijk en ons erfgoed is behouden en beleefbaar

Bezoekerseconomie is sterk

Mogelijkheden tot recreëren, sporten en bewegen zijn meer integraal onderdeel van de ontwikkelingen in de leefomgeving

Meerjarendoel

8.1.1

In elke gemeente is een robuuste bibliotheekvoorziening en de Utrechtse bibliotheken werken beter samen waardoor zij meer inwoners bereiken.

• Via onze partnerorganisatie BiSC worden alle openbare bibliotheken in elke gemeente in de provincie Utrecht ondersteund op het gebied van logistiek van de gezamenlijke collectie, ICT, educatie en innovatie.  
• In het kader van de vernieuwing van de bibliotheekwet en de zorgplicht die gemeenten krijgen, zet BiSC in op het stimuleren en ondersteunen van bibliotheken bij vraagstukken rond de nieuwe wet en het ontwikkelen van meerjarenplannen voor bibliotheken en gemeenten.
• BiSC en de bibliotheken geven gezamenlijk uitvoering aan de Utrechtse ontwikkelagenda 2026, waarin de belangrijkste thema's en speerpunten op het gebied van innovatie en doorontwikkeling van de maatschappelijke bibliotheek zijn opgenomen.

• Bibliotheken zijn door BiSC ondersteund op het gebied van ICT, logistiek en de doorontwikkeling van de maatschappelijke bibliotheek, waardoor het bereik bij inwoners en daarmee de impact van de bibliotheek is vergroot.
• Bibliotheken en gemeenten zijn door BiSC ondersteund bij de voorbereiding op de zorgplicht die gemeenten in 2026 krijgen, onder andere met hulp bij de ontwikkeling van meerjarenplannen.
• Er is een gezamenlijke ontwikkelagenda voor 2026 opgesteld en deze agenda is in uitvoering.  

Meerjarendoel

8.1.2

Samen met gemeenten en partners is de culturele infrastructuur sterker door een pluriformer en hoogwaardig aanbod dat een diverser publiek aanspreekt en trekt.

• Om culturele voorzieningen te versterken, zetten we in op regionale samenwerking, netwerkvorming, onderzoek, kennisdeling en professionele ontwikkeling. Dit doen we bijvoorbeeld door de sector te helpen bij het implementeren van de drie gedragscodes. Daarnaast blijven we inzetten op het faciliteren van publieksonderzoek.  
• Vanuit de Cultuurregio Utrecht faciliteren we een netwerk met alle Utrechtse gemeenten om cultuurbeleid beter op elkaar af te stemmen en gezamenlijke vraagstukken op te pakken. Dit heeft geresulteerd in een vernieuwd regioprofiel en gekoppelde uitvoeringsagenda. We zetten daarbij een onafhankelijke regisseur in die de opdracht heeft de belangen van de regio bij het Rijk te vertegenwoordigen en actief vraagstukken bij gemeenten op te halen. Daarnaast organiseren we samen met gemeenten verschillende ambtelijke en bestuurlijke bijeenkomsten over ontwikkelingen en kansen voor de regio en versturen we een nieuwsbrief.  
• We ondersteunen 29 culturele festivals met een artistieke missie via het verstrekken van meerjarige subsidies. Daarnaast faciliteren we kennisdeling en netwerkvorming via de festivalorganisaties.

• Culturele voorzieningen, waaronder makershuizen, zijn meer wendbaar en weerbaar geworden en beter in staat samen te werken, hun impact te meten en een breder publiek te bereiken. Specifiek voor de discipline dans & theater zijn er een viertal projecten uitgevoerd en nieuwe samenwerkingsverbanden tussen instellingen ontstaan. De instellingen waarmee we een meerjarige subsidierelatie hebben, zijn ondersteund om de Fair Practice code te implementeren.
• Dankzij het faciliteren van het samenwerkingsverband Cultuurregio Utrecht is het cultuurbeleid in de regio beter op elkaar afgestemd, is er samengewerkt aan inhoudelijke thema's en zijn ontwikkelingen in de regio onder de aandacht gebracht bij het Rijk. In het kader van de uitvoeringsagenda van het regio profiel is het culturele voorzieningenniveau in de provincie Utrecht in kaart gebracht en heeft het Cultureel Doelgroepen Model een vervolg gekregen.
• Er hebben 29 culturele festivals plaatsgevonden die hebben bijgedragen aan een pluriform en kwalitatief hoogwaardig cultuuraanbod in onze provincie. Hiermee zijn diverse publieksgroepen bereikt en is de ontwikkeling van makers versterkt.

Meerjarendoel

8.1.3

Meer kinderen en volwassenen beoefenen en ervaren cultuur, zowel door cultuureducatie op school als cultuurparticipatie in de vrije tijd.

• Via de partnerorganisaties Kunst Centraal en Landschap Erfgoed Utrecht worden diverse activiteiten en programma's aangeboden op scholen in het primair onderwijs. Kinderen maken zo kennis met cultuur en erfgoed in hun directe omgeving (cultuurprogramma) en met het hele palet van kunstdisciplines (kunstmenu) zoals theater en dans, literatuur en beeldende kunst, film, muziek en mediakunst. Ook is extra aandacht voor leerlingen in het gespecialiseerd onderwijs, vmbo, praktijkonderwijs en scholen die veel leerlingen hebben met een risico op onderwijsachterstand. Het doel is deze onderwijstypen beter in staat stellen om kwalitatief goede cultuur- en erfgoededucatie aan te bieden die aansluit op de belevingswereld van de leerling.
• Daarnaast ondersteunen Kunst Centraal en Landschap Erfgoed Utrecht zowel het primair- als het voortgezet onderwijs bij het aanbieden van cultuur- en erfgoededucatie. Dit doet zij door het bieden van advies en deskundigheidsbevordering aan voor scholen en docenten, het delen van informatie over het cultuuraanbod in de regio, het leggen van contacten met cultuuraanbieders, het bevorderen van kennisdeling en uitwisseling tussen scholen en lokale instellingen.
• Via onze partnerorganisatie ZIMIHC verbinden we culturele ondersteuners in gemeenten, lokale (amateur)instellingen, sociaal domein, culturele initiatieven en fondsen met elkaar, zodat het aanbod diverser en toegankelijker wordt en meer inwoners cultuur kunnen beleven, beoefenen en ervaren. Daarnaast ondersteunen wij het Jeugdfonds Sport en Cultuur en de Kunstbende om jeugd en jongeren te stimuleren tot cultuurdeelname.

• Kunst Centraal en Landschap Erfgoed Utrecht hebben met het programma Kunstmenu 70% en met Cultuurprogramma 56% van de basisscholen en gespecialiseerd onderwijs in hun werkgebied bereikt. Daarnaast zijn scholen, docenten en kunstencentra beter toegerust om cultuur- en erfgoededucatie te ontwikkelen en uit te voeren.  
• In het voortgezet onderwijs is 70% scholen in de provincie Utrecht ondersteund om cultuureducatie een stevigere plek te geven in het onderwijsprogramma. Ook zijn docenten beter in staat om cultuur en erfgoededucatie te ontwikkelen en te begeleiden.  

• Het provinciale netwerk van culturele verbinders is versterkt en verbreed naar meerdere gemeenten en er zijn domein overstijgende samenwerkingen aangegaan. Kennis op het gebied van cultuurparticipatie is gedeeld met het veld, de aansluiting van lokale organisaties naar fondsen is verbeterd en meer kinderen en jongeren hebben kansen gekregen op cultuurdeelname.

Meerjarendoel

8.1.4

Erfgoed en archeologie zijn duurzamer behouden en beheerd.

• Via het Fonds Erfgoedparels ondersteunen we de restauratie en herbestemming van rijksmonumenten, om ze voor toekomstige generaties te behouden. Met het fonds Erfgoedparels leveren we een belangrijke bijdrage aan kleinere en middelgrote restauraties van rijksmonumenten, zijnde niet-woonhuizen. Vanaf 2026 wordt voor het toepassen van klimaat adaptieve maatregelen binnen de restauratieopgave maximaal 10% extra subsidie verleend op de subsidiabele restauratiekosten. In het coalitieakkoord 2024 – 2028 zijn door Provinciale Staten extra middelen ter beschikking gesteld om de rijksmonumenten met een grote restauratieopgave aan te pakken. In 2026 ontvangt 1 rijksmonument subsidie voor het uitvoeren van een grote restauratieopgave uit deze extra beschikbaar gestelde middelen.  
• We monitoren de staat van onderhoud van het Utrechtse gebouwde erfgoed. Dit doen we door middel van de vierjaarlijkse erfgoedmonitor. Daarbij wordt ook Monumentenwacht Utrecht ingezet, die investeert in kennisontwikkeling over en kennisoverdracht aan eigenaren over de onderhoudstoestand van hun monument. Voor de molens die rijksmonument zijn, dragen we bij aan de kosten van beheer en onderhoud.
• In het Provinciaal Archeologisch Depot worden archeologische vondsten en bijbehorende documentatie (met uitzondering van vondsten uit gemeenten Amersfoort en Utrecht) duurzaam behouden en toegankelijk gemaakt.  
• Via onze partnerorganisaties Monumentenwacht en Utrechts Landschap zetten we in op kennisontwikkeling en kennisoverdracht aan eigenaren en beheerders van erfgoed.

• Het percentage van monumenten met een slechte of matige onderhoudsstatus neemt af.  
• Minimaal twaalf rijksmonumenten (niet-woonhuizen) hebben restauratiesubsidie toegekend gekregen.  
• Middels de extra coalitiemiddelen is aan minimaal 1 rijksmonument met een grote restauratieopgave (> 1 mjn) bijgedragen.

Meerjarendoel

8.1.5

Kwaliteit van de leefomgeving is sterker geworden door de kansen van ruimtelijk erfgoed te benutten.

• We borgen archeologische en cultuurhistorische waarden door erfgoed – vroegtijdig – in te zetten als stimulerende en verbindende kracht bij ruimtelijke en maatschappelijke ontwikkelingen. Ook participeren we (pro)actief bij ruimtelijke ontwikkelingen en projecten.
• Met het Erfgoed Expert Team ondersteunen we met kennis en expertise ‘behoud door ontwikkeling’ van cultureel erfgoed. Het Erfgoed Expert Team is een multidisciplinaire denktank van externe experts die meedenkt over complexe vraagstukken zodat eigenaren en ondernemers van erfgoed op eigen benen verder kunnen met een onafhankelijk advies.
• Via onze partnerorganisatie Steunpunt Archeologie en Monumenten Utrecht (STAMU) zetten we in op het ondersteunen van gemeenten bij hun erfgoedbeleid en het uitvoeren van hun erfgoedtaken.  

• Jaarlijks weet het Erfgoed Expert Team ongeveer 10 erfgoedbrede cases te verrijken met hun expertise.
• Minimaal één nieuwe gemeentelijke cultuurhistorische waardenkaart is in voorbereiding respectievelijk in uitvoering.
• STAMU stelt in 2026 een nieuwe Monitor Erfgoedbeleid Utrechtse Gemeenten op (MEBUG).

Meerjarendoel

8.1.6

Erfgoed is bekender en beleefbaarder gemaakt bij een groot en divers publiek.

• Via de subsidieregeling ‘Bekend en beleefbaar maken van het Verhaal van Utrecht’ en diverse opdrachten ondersteunen we projecten die bijdragen aan de bekendheid en beleefbaarheid van het Utrechtse erfgoed en projecten die nieuwe perspectieven toevoegen aan het vertellen van de geschiedenis van onze provincie.   
• De Utrechtse streekmusea zijn de vertellers van het verhaal van Utrecht en bieden erfgoed laagdrempelig en dichtbij aan. We staan de streek- en kasteelmusea bij op het gebied van netwerkversterking, vernieuwing van de vaste tentoonstellingen en het beter zichtbaar maken van de collecties binnen én buiten de muren van het museum.  
• We hebben extra aandacht voor het maritieme en immateriële erfgoed. We evalueren de pilots die zijn gestart om te onderzoeken hoe we als provincie kunnen bijdragen aan de restauratie en onderhoud van het maritieme erfgoed. We geven uitvoering aan de beleidsuitwerking voor het immaterieel erfgoed. We werken aan bekendmaking, kennisoverdracht en netwerkversterking van ons immateriële erfgoed. We vragen onze partnerorganisatie Landschap Erfgoed Utrecht hierbij te ondersteunen.

• Vijftien projecten zijn ondersteund op het gebied van het publieksbereik van het Utrechtse erfgoed.
• Er zijn twee netwerkbijeenkomsten georganiseerd voor de streekmusea, er is opdracht gegeven voor gezamenlijke marketingcampagne, vier museale vernieuwingen/projecten ondersteund via de subsidieregeling voor de streekmusea.
• We zijn gestart met de uitvoering van de beleidsuitwerking immaterieel erfgoed en hebben een startbijeenkomst voor de erfgoedgemeenschappen van het immaterieel erfgoed georganiseerd.

Meerjarendoel

8.1.7

UNESCO Werelderfgoederen Hollandse Waterlinies en Neder-Germaanse Limes zijn beter bekend, beleefbaar en zijn beter ingezet om de ruimtelijke kwaliteit te versterken.

• Onder de werknaam “Fortenpark” werken we samen met het programma Groen Groeit Mee, gemeenten, waterschap en Staatsbosbeheer aan de versterking en verbetering van ruimtelijke kwaliteit, cultuurhistorische waarde, recreatieve bestemming en ontsluiting van het gebied Vechten/Nieuw Wulven met de twee UNESCO Werelderfgoederen, Fort bij Vechten en Castellum Fectio, als centraal punt.  
• Samen met gemeenten, destinatie marketingorganisaties en andere partners voeren we een publiekscampagne uit ter gelegenheid van het vijfjarige jubileum van de UNESCO Werelderfgoederen Hollandse Waterlinies en Neder-Germaanse Limes.  
• Samen met de Nederlandse Limes Samenwerking organiseren we in het najaar van 2026 de jaarlijkse, landelijke Limesdag in de provincie Utrecht, waarmee we de Limescampagne voor het jubileumjaar afsluiten.  

• De ruimtelijke kwaliteit, cultuurhistorische en recreatieve waarde en ontsluiting van het kruispunt van twee UNESCO Werelderfgoederen, Hollandse Waterlinies en Neder-Germaanse Limes, bij Fort bij Vechten en Fectio zijn verbeterd.
• De bekendheid van de UNESCO Werelderfgoederen Hollandse Waterlinies en Neder-Germaanse Limes bij verschillende doelgroepen is vergroot.  
• Het netwerk van overheden, niet-gouvernementele organisaties en vrijwilligers rondom het UNESCO Werelderfgoed Neder-Germaanse Limes is versterkt.  

Meerjarendoel

8.3.1

Recreatieve voorzieningen en gebieden worden beter beheerd en onderhouden.

• We zetten ons maximaal in om recreatiegebieden te verbeteren, om bestaande voorzieningen te behouden en nieuwe voorzieningen mee te laten groeien met de groei van het aantal inwoners. Zodat elke inwoner dichtbij huis hiervan gebruik kan maken. We vinden het belangrijk dat recreatievoorzieningen aantrekkelijk en kwalitatief goed zijn. Hiervoor is professioneel beheer en onderhoud belangrijk. We zetten ons in voor dagelijks én groot onderhoud en de vervanging van voorzieningen op de lange termijn. Waar nodig werken we aan het terugdringen van achterstallig onderhoud. We doen dat samen met onze partners binnen de gemeenschappelijke regelingen Recreatieschap Stichtse Groenlanden en Plassenschap Loosdrecht en de provinciebrede samenwerkingen als Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Voor het meegroeien van groen met de verstedelijking doen we dit binnen het programma Groen Groeit Mee.
• We dragen samen met een aantal gemeenten middels een subsidie bij aan de kosten voor het beheer en onderhoud van de voormalige Recreatie om de Stad-gebieden in eigendom van Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. De lopende overeenkomst heeft een looptijd van 2024 t/m 2027 en wordt in 2026 geëvalueerd, waarna gestart kan worden met een vervolg.  
• Vakantieparken dragen bij aan de regionale economie en leefbaarheid. Er is echter bij een deel van de vakantieparken, jachthavens en campings ook sprake van ondermijning, ‘verrommeling’ en gebrek aan kwaliteit. Samen met gemeenten en eigenaren stimuleren we daarom het vitaal en veilig maken van vakantieparken. We doen dit door een integrale aanpak vanuit ruimtelijke ordening, tegengaan van ondermijning en het bevorderen van recreatie en toerisme.

• Doel van de provincie is om de begrotingen van de gemeenschappelijke regelingen Recreatieschap Stichtse Groenlanden en Plassenschap Loosdrecht zo in te richten dat groot onderhoud en vervangingsinvesteringen structureel hierin opgenomen worden. Resultaat voor Stichtse Groenlanden is een nadere uitwerking van het Terreinbeheermodel, het invoeren van een taakstelling op de begroting van de GR en het opleveren van 4-jaren werkplan. In het programmagebied Vinkeveense Plassen wordt het achterstallig onderhoud aan oeverbeschoeiingen weggewerkt.
• De lopende beheerovereenkomst en daaraan gekoppelde subsidie voor de voormalige Recreatie om de Stad gebieden wordt geëvalueerd met de deelnemende gemeenten en de uitvoerende organisaties Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. Met een evaluatie kan er een vervolg aan de beheerovereenkomst na 2027 gegeven worden. Resultaat in 2026 is een evaluatie met scenario’s voor voortzetting na 2027.
• Kennisdeling over de ontwikkeling van vakantieparken wordt vanaf 2026 aangejaagd door een nieuw op te zetten provinciaal expertteam vakantieparken. Dit Expertteam adviseert parkeigenaren en gemeenten over de huidige en gewenste situatie en de integrale aanpak.

Meerjarendoel

8.3.2

Het recreatief hoofdroutenetwerk voor wandelen, fietsen en varen (incl. TOP’s) is verbeterd.

• Via het Routebureau Utrecht wordt het hoofdroutenetwerk voor wandelen, fietsen en varen onderhouden en beheerd.
• Samen met het Routebureau, de deelnemers en andere stakeholders starten we de verkenning voor de revisie van het wandelroutenetwerk-west.
• Samen met het Routebureau, de deelnemers en andere stakeholders worden criteria opgesteld voor de TOP’s, ten behoeve van revisie.

• Het Routebureau Utrecht heeft de (hoofd)routenetwerken voor wandelen, fietsen en varen onderhouden en beheerd.
• De verkenning voor de revisie van het wandelroutenetwerk-west is gestart.
• Er zijn criteria ten behoeve van de revisie van TOP’s opgesteld.

Meerjarendoel

8.3.3

Er is betere balans tussen de draagkracht van de leefomgeving en de impact van recreatie en toerisme.

• Samen met (lokale) stakeholders (gemeenten, TBO’s en DMO’s) voeren we onderzoek uit naar draagkracht van de leefomgeving en het spreiden van bezoek.
• Via de Marketing Coöperatie Regio Utrecht (MC-RU) voeren we projecten uit op het gebied van bestemmingsmanagement; bijvoorbeeld Visit Utrecht Region en Duurzaam Zakelijk Bezoek.
• We versterken de vrijetijdssector door in te zetten op integrale samenwerking, netwerkvorming en kennisdeling.

• Het onderzoek naar draagkracht van de leefomgeving en bezoekersspreiding is uitgevoerd.
• De MC-RU heeft projecten uitgevoerd op het gebied van bestemmingsmanagement.
• Er zijn diverse themabijeenkomsten en een programmabreed netwerkevenement georganiseerd.

Meerjarendoel

8.3.4

De buitenruimtes en recreatiegebieden zijn beweegvriendelijker en de sport- en beweegsector is toekomstbestendiger.

• Om sportvoorzieningen en de sportsector te versterken, zetten we in op regionale samenwerking, netwerkvorming, onderzoek en kennisdeling. We ondersteunen initiatieven om de buitenruimte beter geschikt te maken en te gebruiken voor sport en bewegen. Door fysieke inrichtingsmaatregelen en door stimulering van het sport en beweegaanbod.
• We stimuleren kinderen en jongeren om meer te gaan bewegen. We zetten daarom in op talentontwikkeling en Street Sports. Talentontwikkeling gaat over het bieden van kansen aan kinderen en jongeren om deel te kunnen nemen aan sport- en beweegaanbod. Onder Street Sports vallen sporten en beweegactiviteiten in de openbare ruimte, zoals skateboarden, BMXC, freerunnen, calisthenics en 3x3 basketbal. Voor beide thema’s verkennen we wat de behoefte is van onder andere gemeenten en de doelgroep en wat daarbij de passende rol van de provincie is.
• Het verlengde project ‘Utrechtse Plus’ is begin 2026 afgerond. Hiermee worden sportverenigingen ondersteund bij het verduurzamen van hun accommodatie. Tijdens de gehele projectperiode (januari 2023 tot april 2026) zijn in totaal 68 sportverenigingen ondersteund met de verduurzaming van de accommodatie, waarvan 25 sportverenigingen maatregelen hebben gerealiseerd.  Ook wordt een vervolgplan gemaakt samen met programma Energietransitie voor een nieuwe periode van het stimuleren en ondersteunen van de duurzaamheid van sportverenigingen en gestart met de uitvoering hiervan.

• Er zijn 4 netwerk- en kennisbijeenkomsten georganiseerd op het gebied van bewegen en gezondheid in de openbare ruimte. Ook zijn er 15 initiatieven ondersteund die het sporten en bewegen in de openbare ruimte stimuleren.
• Er zijn 2 verkenningen afgerond over de provinciale rol bij de ambitie om kinderen en jongeren meer laten bewegen door talentontwikkeling én bij het bevorderen van street sports.
• 5 sportverenigingen hebben verduurzamingsmaatregelen gerealiseerd.